Het ziet er naar uit dat RSI (Repetitive Strain Injury) de beroepsziekte van deze tijd is. In de pers en in de vakliteratuur wordt er volop geschreven over deze ziekte, en daarbij wordt vooral de verbinding gelegd met het werken met computers, het zgn. beeldschermwerk, dat in de afgelopen periode een enorme vlucht heeft genomen. Dit is echter een iets te simpele voorstelling van zaken. De problematiek rondom RSI blijkt zich niet alleen te beperken tot beeldschermwerkplekken. Ook bij werknemers op industriële werkplekken worden steeds vaker klachten geregistreerd die als RSI kunnen worden benoemd. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het uitvoeren van lopende bandwerk waarbij steeds schroefjes worden aangedraaid. Iemand die in de zorg werkt en daarbij onhandige houdingen moet aannemen om bijvoorbeeld goed bij een patiënt te kunnen, kan er ook last van krijgen. Net als mensen die met machines werken. Machines kunnen lichaamstrillingen veroorzaken, met rugpijn tot gevolg.
Het kernbegrip is “kort cyclische arbeid”, een gering aantal bewegingen dat snel en vaak herhaald wordt. De klachten van werknemers in de industriële sector komen niet doordat ze ineens ander werk zijn gaan doen (zoals bij kantoorwerk wel het geval is), maar klachten zoals spierpijn in de nek en/of armen die vroeger niet zo’n aandacht kregen worden nu ook herkend als RSI. Een “ouderwetse” blessure als een tennisarm wordt tegenwoordig ook als RSI geclassificeerd.
Sterker nog, ook achter de computer kun je, door een verkeerde houding, een tennisarm oplopen.
Vaak dezelfde beweging maken kan dus zeker een rol spelen bij het ontstaan van klachten, maar er zijn nog veel meer factoren.
RSI is een verzamelnaam voor aandoeningen aan nek, schouders, armen en polsen die veroorzaakt worden door het te vaak en te lang gebruiken van dezelfde spieren, in combinatie met een gebrek aan algemene beweging.
Om het voorbeeld aan te halen van de beeldschermwerker - het belangrijkste slachtoffer van RSI - hij of zij beweegt vooral de vingers of arm voor het typen en het bedienen van de muis, maar zit verder stil, in een verkrampte houding van nek, schouders en polsen.
Vooral het laatste (het te weinig bewegen) is van belang voor het ontstaan van RSI klachten en wordt bewegingsarmoede genoemd.
Als gevolg van de bewegingsarmoede neemt de doorbloeding van de spieren in vooral de nek-en schouderregio af. Afvalstoffen in de spieren worden daardoor minder goed afgevoerd (dit is de verzuring die we uit sportverslagen kennen) en er ontstaat een pijngevoel. Als reactie hierop neemt de spierspanning toe (de spieren worden stijver), wat tot gevolg heeft dat er een negatieve spiraal ontstaat: de bewegingsarmoede neemt hierdoor toe en de doorbloeding wordt nog meer beperkt. Door de beperkte doorbloeding ontstaat ook het gevoel van koude vingers dat iedereen die wel eens langere tijd met een computer in de weer is geweest wel zal kennen.
Er is vaak sprake van een glijdende schaal van steeds erger wordende klachten en na een bepaald stadium zijn de klachten blijvend van aard en heel moeilijk omkeerbaar.
De symptomen kunnen in drie fasen worden onderverdeeld:
- fase 1: Pijn na lang werken - plaatselijke vermoeidheid - kramp / doof gevoel
- fase 2: Pijn ook ’s avonds - irritatie / tintelingen / slapheid / krachtverlies;
- fase 3: aanhoudende pijn ook tijdens niet-bewegen - zwellingen - veranderingen in huidskleur / -temperatuur-dood / tintelend gevoel.
Het is belangrijk RSI-klachten te herkennen voordat fase 3 wordt bereikt.
Een aantal factoren bepaalt de kans op het ontwikkelen van RSI-klachten. Ze kunnen in drie groepen worden verdeeld: organisatie, werkplek, en persoonsgebonden factoren.
Bij de groep organisatie zijn het de werktaken, werktijden en de werkdruk die bepalend zijn. Om de kans op RSI te verkleinen zou er voldoende variatie in de werktaken moeten zijn, zou er niet te lang hetzelfde werk gedaan moeten worden per dag en zou de werkdruk niet te hoog mogen zijn. Hierbij speelt de eigen verantwoordelijkheid (persoonsgebonden factoren) een grote rol.
De computergebruiker moet zelf zijn taken zodanig spreiden dat hij niet te lang aaneen hetzelfde doet. De werknemer moet zelf de symptomen van RSI leren herkennen en daarop reageren door iets anders te gaan doen, of eventjes te ontspannen.
Bij langdurig beeldschermwerk (werkplek) zou dezelfde stelregel moeten worden aangehouden als bij lange autoritten (twee uur op, een kwartier af).
Als we de werkplek bekijken dan dient deze ergonomisch te zijn afgestemd op de gebruiker. Stoelen en tafels op de juiste hoogte, eventueel concepthouders en een juiste plaatsing van de monitor, muis en toetsenbord. Er moet sprake zijn van een goede werkhouding. Ook in geval van thuiswerken zijn bovenstaande van belang en is het belangrijk dat de medewerker zelf eventuele klachten herkend en actie neemt. Tintelende vingers, verkrampte schouders, een stijve nek, pijnlijke pols, allemaal tekenen van RSI.
Daarnaast kan ook stress, een te hoge werkdruk leiden tot een te gespannen werkhouding met mogelijk RSI tot gevolg.
Ook kan het bij veelvuldig muisgebruik goed zijn een meer ergonomische muis te hanteren.
Belangrijkste maatregelen:
- Voorkom sterk repeterend werk;
- Voorkom te veel trillingen a.g.v. gebruik machines / materieel;
- Zorg voor een goede werkhouding;
- Herken klachten en neem zelf actie, veel kun je zelf voorkomen door bijvoorbeeld een goede werk-rust verhouding, afwisseling in werkzaamheden, oefeningen, afstelling van je werkplek;
- Maak eventuele RSI gerelateerde klachten bekend bij je leidinggevende;
- Schakel zo nodig specialisme in om de werksituatie of - houding te beoordelen. Neem contact op met jouw preventiemedewerker.
Ga met elkaar in gesprek over het volgende:
- Heb je wel eens fysieke klachten welke gerelateerd zijn aan je werkzaamheden of -houding?
- Bespreek je deze met je leidinggevende?
- Wat doe je om ervan af te komen?
Een aantal tips om spieren en gewrichten in de armen en schouders bij computerwerk te ontlasten:
1. Schouders
Houd bij computerarbeid de onderarm zo dicht mogelijk bij het lichaam. Deze houding spaart de schouderspieren en voorkomt weefselbeschadiging. Het gemakkelijkste is dit te bereiken door voor een goede ondersteuning van de onderarm te zorgen. Voorkomen moet worden dat de onderarm “in de vrije ruimte” zweeft.
2. Elleboog
Wanneer er veel met een muis wordt gewerkt moet het klikken met een strakke wijsvinger en gestrekte arm vermeden worden. Deze houding belast de zenuwen en spieren bij de elleboog en verhoogt de kans op een zgn. tennisarm. De muis mag dus niet te ver weg zijn. Ook hier is voldoende steun van belang om klachten te voorkomen.
3. Polsen
De muis mag ook weer niet te dicht bij zijn. In dergelijke gevallen is het polsgewricht omhoog geknikt wat kan leiden tot beknelling van een zenuw of ontsteking van een peesschede.
Scan de volgende code met de app om deze toolbox te bekijken.